Wspólnota ma tylko takie kompetencje, które zostały jej wyraźnie przyznane w traktatach założycielskich w ich wersji aktualnie obowiązującej.

Art. 3b I TWE mówi: „wspólnota działa w ramach ograniczeń nałożonych na nią niniejszym traktatem i zgodnie z wyznaczonymi w nim celami"

i jeszcze raz potwierdza w art. 4 I TWE: „... każdy organ działa stosownie do przyznanych mu w niniejszym traktacie uprawnień".

Artykuł 5 Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej niniejszym Traktatem oraz celów w nim wyznaczonych.

W dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Wspólnoty.

Działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów niniejszego Traktatu. Przepisem, który obecnie stanowi podstawę kompetencyjną Wspólnoty Europejskiej jest art. 5 [d. 3 b] ust. 1 TWE. Przepis ten stanowi, iż Wspólnota działa w granicach kompetencji jej powierzonych i celów oznaczonych w Traktacie. Postanowienie to, jak zresztą pozostałe postanowienia traktatowe, nie odnoszą się do zagadnienia suwerenności ani państw członkowskich, ani Wspólnoty Europejskiej. Tym niemniej Trybunał Sprawiedliwości w swym dawniejszym (sprzed Maastricht), jak i nowym orzecznictwie mówi (co prawda niezbyt często) o ograniczeniu (trwałym) przez państwa praw suwerennych na rzecz Wspólnoty Europejskiej (transferze uprawnień), co pozwoliło jej stworzyć wspólnotowy porządek prawny (wyroki wstępne z lat 60tych i 70tych w sprawach Van Gend, Costa, Komisja przeciwko Włochom i przeciwko Francji, opinia dotycząca Umowy o EOG nr 1/91). Nie można jednak interpretować ograniczenia praw suwerennych (suwerenności) jako utraty suwerenności przez państwa, lecz raczej jako zgodę na wykonywanie kompetencji państwowych przez Wspólnotę w zakresie oznaczonym traktatem lub jako zgodę na wykonywanie kompetencji państwowych w oznaczonym traktatem sposób.

Zasada kompetencji powierzonych uświadamia, że kompetencje Wspólnoty nie są pierwotne, lecz są pochodną woli państw. Jest też wyrazem znanej z ogólnego prawa międzynarodowego zasady kompetencji szczegółowych organizacji międzynarodowych, która oznacza, że organizacje w przeciwieństwie do państw nie mają kompetencji pełnych czy choćby domniemanych. Ich kompetencje zawsze pozostają szczegółowe, każde działanie musi znaleźć uzasadnienie w szczegółowych normach upoważniających organizację do działania. Jednakże w przypadku Wspólnoty Europejskiej praktyka orzecznicza jest ekspansywna. Kompetencje dla Wspólnoty (głównie w sferze międzynarodowej) były w przeszłości wywodzone zwłaszcza z celów i funkcji organizacji oraz jej zdolności do stanowienia norm jednolitych lub harmonizujących prawo krajowe w pełni (tj. art. 95 [d. art. 100 a] i art. 308 [d. art. 235] podsumowanie orzecznictwa zawiera opinia Trybunału Sprawiedliwości nr 1/94 dotycząca WTO). Ostatnio jednak Trybunał przyznał, że Wspólnota nie może przypisywać sobie kompetencji (konkretnie: rozszerzać zakresu kompetencji na mocy art. 308 [d. art. 235]), lecz musi działać w ogólnych ramach traktatowych, a w szczególności tych, które określają zadania i działania Wspólnoty (opinia nr 2/94 dotycząca możliwości przystąpienia do Europejskiej konwencji praw człowieka).

Istota i stosowanie zasady subsydiarności:

Art. 3b ust. 2 TUE, zasada ta oznacza, ze większa jednostka nie możne wykonywać zadań, które mogą zostać spełnione przez jednostki mniejsze. W myśl tej zasady decyzje należy podejmować na szczeblu jak najbliższym obywatelom. W sprawach nienależących do jej wyłącznej kompetencji Wspólnota może podejmować działania tylko wtedy, jeśli planowany skutek nie może być osiągnięty bardziej efektywnie na niższym szczeblu.

Art. 3b ust. 2 nie stosuje się gdy Wspólnota działa w zakresie swej wyłącznej kompetencji, tzn. gdy prawo do działania w danym zakresie zostało całkowicie i ostatecznie przeniesione na Wspólnotę. Państwa nie mogą wówczas podejmować żadnych działań , nawet jeśli Wspólnota (jeszcze) nie skorzystała ze swoich praw. Należy jednak pamiętać, ze kompetencje Wspólnoty zostały ograniczone do tego co niezbędne. Ma to sprzyjać akceptacji Wspólnoty przez obywateli.

Uzupełnieniem zasady subsydiarności jest zasada kompetencji przyznanych oraz zasada proporcjonalności.

(Artykuł 3b - Wspólnota działa w ramach uprawnień przyznanych jej niniejszym Traktatem i celów w nim wyznaczonych. W zakresie, który nie podlega jej wyłącznej kompetencji, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą subsydiarności, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast, z uwagi na skalę lub skutki proponowanych działań, mogą zostać lepiej zrealizowane przez Wspólnotę. Żadne działanie Wspólnoty nie wykroczy poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów określonych w niniejszym Traktacie).

Definicja i stosowanie zasady proporcjonalności:

W prawie wspólnotowym przypada jej nadrzędne znaczenie: wykorzystany środek musi być odpowiedni, konieczny i stosowny do osiągnięcia wyznaczonego celu. Organowi prawodawczemu, badającemu czy środek rzeczywiście jest odpowiedni przysługuje dalece posunięta swoboda. TS systematycznie akceptuje „niezbędność", którą rozumie jako minimalną konieczną ingerencję.

Natomiast kwestia stosowalności ma znikome znaczenie. Stosowanie zasady proporcjonalności przez Wspólnotę wobec państw członkowskich jest skodyfikowana w art. 3b ust.3. Zgodnie z nią Wspólnota winna wybrać np. raczej zalecenie niż dyrektywę lub raczej dyrektywę niż rozporządzenie, jeśli akt niższej rangi wystarczy do osiągnięcia celu.

Zasada równowagi instytucjonalnej:

Zasada ta ma na celu zachowanie przewidzianego w Traktatach podziału kompetencji pomiędzy organami. Składa się na nią kilka elementów:

a) instytucje wspólnotowe mogą działać tylko i wyłącznie w ramach przeznaczonych im kompetencji;

b) żadna instytucja nie może zastępować innych w działaniu;

c) należy bezwzględnie przestrzegać procedur określonych przez TWE;

d) wszystkie instytucje maja obowiązek współdziałania w celu realizacji zadań wyznaczonych przez prawo wspólnotowe;

e) organy są względem siebie równoważne, zasada równowagi instytucjonalnej orzeczenie ETS-O 1990 I, 2041 Czarnobyl I.

Definicja i stosowanie zasady jednolitości:

Zasada jednolitości mówi o tym, że:

• prawo wspólnotowe jest w całości i jednakowo stosowane w każdym z państw członkowskich,

• jednolitość ma zapewnić taki sam sposób stosowania prawa wspólnotowego na terenie całej wspólnoty i jest "wymogiem jednolitego porządku prawnego",

• prawo wspólnotowe musi być jednolite wewnętrznie, to znaczy, że należy eliminować z systemu prawa wspólnotowego te normy niższego rzędu, które są w konflikcie z innymi normami wyższego rzędu.

Zasada ta powstała z uwagi na fakt, że poszczególne kraje członkowskie stawiają postanowienia ratyfikowanych umów międzynarodowych na różnych szczeblach w systemie prawa krajowego (niektóre na równi z ustawami, a inne ponad ustawami).

Unia dysponuje jednolitymi ramami instytucjonalnymi, które zapewniają spójność i ciągłość działań podejmowanych do osiągnięcia jej celów, przy poszanowaniu i rozwijaniu dorobku wspólnotowego.

Unia czuwa, w szczególności, nad spójnością całości swych działań zewnętrznych, podejmowanych w ramach polityk w dziedzinach stosunków zagranicznych, bezpieczeństwa, gospodarczej i rozwoju. Rada i Komisja są odpowiedzialne za zapewnienie takiej spójności i współpracują w tym celu. Gwarantują one realizację tych polityk w ramach swoich kompetencji.