a) Komisję Europejską: ma najszerszą kompetencję w zakresie kontroli przestrzegania prawa wspólnotowego przez jego podmioty. W ramach kontroli państw członkowskich, Komisja zajmuje się stałym nadzorem ich bieżącej działalności i ocenia ją pod kątem zgodności z prawem wspólnotowym. Jeśli dostrzeże na tym polu jakiekolwiek uchybienie, może rozpocząć procedurę z art. 226 TWE. W jej zakresie próbuje nakłonić państwo do zachowania zgodnego z normami wspólnotowymi, a w ostateczności wszczyna postępowanie przed TS. Na tym jednak nie kończy się rola Komisji. Po wydaniu orzeczenia, stwierdzającego niewypełnienie przez państwo zobowiązań traktatowych kontroluje, czy państwo zastosowało się do wyroku. W przeciwnym razie może ponownie skierować sprawę do Trybunału, wnioskując o nałożenie na państwo ryczałtu lub kary pieniężnej. W związku z zadaniami Komisji, po stronie państw członkowskich istnieją pewne obowiązki. Są one zobowiązane informować Komisję w jaki sposób wykonują prawo wspólnotowe, w szczególności kiedy i jakie środki przyjęły celem implementacji dyrektyw. Co roku Komisja wydaje raport dotyczący stosowania przez państwa członkowskie prawa wspólnotowego, który jest publikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Również instytucje wspólnotowe są kontrolowane przez Komisję Europejską. W przypadku wątpliwości co do legalności wydawanych przez nie aktów, może ona wystąpić ze skargą do Trybunału Sprawiedliwości o ich unieważnienie (procedura z art. 230 TWE). Podobnie może przedstawić sprawę sądowemu rozstrzygnięciu, jeśli jej zdaniem dana instytucja dopuszcza się bezprawnego zaniechania (procedura z art. 232 TWE). Komisja posiada administracyjne uprawnienia kontrolne wobec podmiotów prywatnych. W tych kwestiach może ona wydawać decyzje wskazujące naruszenie przez jednostki norm wspólnotowych oraz nakładać kary pieniężne. Podobne kompetencje wykonuje Komisja w ramach wspólnej polityki handlowej, gdzie uprawniona jest do stosowania tymczasowych ceł antydumpingowych oraz opłat wyrównawczych. Kontroluje także pod względem zgodności z prawem wspólnotowym działalność jednostek w obszarze wspólnej polityki rolnej i rybołówczej.

b) Parlament Europejski: ma on charakter parlamentu legislacyjnego i wyposażony jest we władzę podobną do tej jaką mają parlamenty narodowe. Posiada trzy podstawowe uprawnienia: władzę ustawodawczą, uprawnienia budżetowe, uprawnienia kontroli władzy wykonawczej. Funkcja kontrolna, jest realizowana za pomocą środków dostępnych na mocy traktatów. Narzędziami sprawowania kontroli politycznej wobec pozostałych organów i instytucji są: pytania deputowanych, analiza sprawozdań z działalności, udzielenie absolutorium budżetowego Komisji Europejskiej oraz uchwalenie wobec Komisji Europejskiej wotum nieufności. Do kontroli przestrzegania prawa wspólnotowego należy możliwość powołania przez Parlament tymczasowych komisji śledczych oraz przyjmowania petycji od jednostek. Uprawnienie do ustanowienia tymczasowych komisji dochodzeniowych zostało przyznane Parlamentowi na mocy Traktatu z Maastricht. Podstawę prawną stanowi art. 193 TWE. W jego świetle na żądanie jednej czwartej swoich członków Parlament może powołać tymczasową komisję śledczą .do zbadania zarzutów naruszenia lub niewłaściwego administrowania w stosowaniu prawa wspólnotowego. Nie jest to jednak możliwe jeśli dana sprawa jest przedmiotem postępowania sądowego tak długo, jak długo znajduje się ono w toku. Komisje te mają charakter czasowy, a ich zadanie kończy się wraz z przedłożeniem Parlamentowi odpowiedniego sprawozdania (wyraźnie jest to stwierdzone w Traktacie).

W sposób szczegółowy uprawnienia parlamentarnych komisji śledczych zostały uregulowane wspólną decyzją Parlamentu, Rady Unii oraz Komisji. Decyzja ta określiła przede wszystkim podmiotowy zakres kompetencji komisji. Może ona zatem badać zarzuty naruszeń i wadliwego administrowania w stosowaniu prawa wspólnotowego, dotyczące działalności zarówno instytucji i organów wspólnotowych, jak również administracji publicznej państw członkowskich, a nawet podmiotów upoważnionych na mocy prawa wspólnotowego do jego wprowadzenia. W decyzji Parlamentu Europejskiego, powołującej komisję dochodzeniową, należy określić szczegółowo jej cel, skład oraz termin przedstawienia sprawozdania. Komisja nie powinna pracować dłużej niż dwanaście miesięcy. Mandat Komisji można przedłużyć dwa razy po trzy miesiące, w każdym jednak wypadku kończy ona swą działalność wraz z upływem kadencji Parlamentu Europejskiego. Realizując swe zadania, komisja może przeprowadzać przesłuchania urzędników instytucji i organów wspólnotowych, a także państw członkowskich. W ramach postępowania dowodowego ma prawo przesłuchiwać również innych świadków i powoływać biegłych. Posiada też uprawnienie żądania udostępnienia dokumentów przez instytucje wspólnotowe i krajowe. Efektem prac tymczasowej komisji śledczej jest sprawozdanie, nad którym Parlament na wniosek komisji może odbyć debatę. Wnioski sprawozdania mogą też skłonić Parlament do zwrócenia się do określonych instytucji, organów Wspólnoty lub państw członkowskich, kierując do nich odpowiednie zalecenia.

Drugą formą kontroli przestrzegania prawa wspólnotowego, sprawowanej przez Parlament, są petycje. Ilość petycji spowodowała, utworzenie w 1987 r. parlamentarnej komisji petycji. Zgodnie z art. 194 TWE, Parlament przyjmuje petycje od obywateli Unii Europejskiej, a także osób, które takimi obywatelami nie są, ale mają miejsce zamieszkania lub siedzibę statutową na terenie jednego z państw członkowskich. Regulamin Parlamentu Europejskiego rozszerza jednak krąg podmiotów uprawnionych do składania petycji, włączając w to grono także osoby fizyczne i prawne, mniemające miejsca zamieszkania ani siedziby statutowej na terytorium Unii Europejskiej.

Petycje takie są rejestrowane oddzielnie i traktowane w inny sposób. Artykuł 194 TWE ustanawia ponadto możliwość składania petycji indywidualnie lub grupowo. Przedmiot petycji musi leżeć w zakresie działalności Wspólnoty oraz dotyczyć skarżącego w sposób bezpośredni. Napływające do Parlamentu petycje są rejestrowane, o ile spełniają wymogi formalne, to znaczy wskazują nazwisko, zawód, przynależność państwową i adres zamieszkania skarżącego. Następnie są przekazywane przez przewodniczącego Parlamentu komisji petycji. Tam następuje ich wstępna ocena i odpowiedź na pytanie, czy ich przedmiot leży w zakresie działalności Wspólnoty. Pozytywna odpowiedź pozwala uznać petycję za dopuszczalną, umożliwiając dalsze procedowanie. W następnym etapie komisja bada petycje pod względem merytorycznym i może organizować przesłuchania lub wizje lokalne, żądać przedstawienia odpowiednich dokumentów.

Dokonawszy określonych ustaleń komisja może złożyć wniosek o przyjęcie przez Parlament rezolucji w danej sprawie. Ponadto może złożyć wniosek do przewodniczącego Parlamentu o przekazanie jej opinii Komisji Europejskiej lub Radzie UE. Instytucje te są zobowiązane w sześciomiesięcznym terminie poinformować Parlament o podjętych środkach. Przewodniczący informuje z kolei o przebiegu sprawy skarżącego.

c) Rzecznik Praw Obywatelskich - Traktatem z Maastricht powołano, zapewniającego kontrolę przestrzegania prawa Wspólnot Europejskich na poziomie wspólnotowym, RPO. Jego pozycję i kompetencje reguluje art.195 TWE oraz decyzja Parlamentu Europejskiego w sprawie regulacji i ogólnych warunków wykonywania obowiązków Rzecznika. Jest to organ całkowicie niezależny, przyjmujący skargi na wadliwe administrowanie instytucji i organów wspólnotowych, w tym także TS i SPI, z wyjątkiem ich działalności orzeczniczej. Tu organy sądowe są niezależne i wolne od jakichkolwiek wpływów i nacisków. Kompetencje RPO nie obejmują także kontroli instytucji krajowych.

Uprawnionymi do zwracania się ze skargą są obywatele UE, a także osoby fizyczne i prawne, mające miejsce zamieszkania lub siedzibę statutową na terenie państw członkowskich. Skarga może być skierowana bezpośrednio do Rzecznika lub za pośrednictwem członka Parlamentu Europejskiego.

Analiza przepisów Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. odnoszących się do relacji między prawem międzynarodowym a prawem krajowym oraz prawem wspólnotowym prowadzi do ogólnej konstatacji, że polska ustawa zasadnicza opowiada się za otwartością krajowego porządku prawnego wobec prawa międzynarodowego. Konstytucja konsekwentnie rozbudowała normy kolizyjne w taki sposób, aby zapewnić realne stosowanie prawnie wiążących norm prawa międzynarodowego oraz umożliwiając bezpośrednie stosowanie prawa wspólnotowego. Konstytucyjna regulacja określająca status norm prawa międzynarodowego w prawie krajowym, zwłaszcza oddziaływanie w wewnętrznym porządku prawnym ratyfikowanych umów międzynarodowych oraz prawa wspólnotowego zasługuje na pozytywną ocenę.

Przedstawione opracowanie w zakresie wzajemnego oddziaływania prawa międzynarodowego, prawa wspólnotowego, prawa krajowego, sądowej i pozasądowej kontroli prawa wspólnotowego, instytucji UE, zakresu jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, kompetencji Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i RPO w moim przekonaniu jest bardzo istotne. Pierwszy urzędujący RPO Jacob Soderman, który stworzył ten urząd, dokonał wykładni pojęcia wadliwe administrowanie., a w szczególności zwrócił uwagę na konieczność przestrzegania przez instytucje i organy wspólnotowe praw podstawowych. Za złe zarządzanie uznał nieprawidłowości proceduralne, zaniedbania w pracy administracyjnej, krzywdzące postępowanie dyskryminację, niekompetencję, nadużycie władzy, nieuzasadnioną przewlekłość postępowania oraz odmowę udzielenia informacji. Tryb i przekazywanie skarg za pośrednictwem parlamentarzysty jest efektem usytuowania tej instytucji jako pomocniczej wobec Parlamentu.