Wspólnotowy rynek wewnętrzny charakteryzuje się swobodnym przepływem towarów, osób, usług i kapitału (art. 14 ust. 2 TWE).

Traktat o ustanowieniu UE przewidział różne gwarancje dla poszczególnych swobód rynku wewnętrznego. Tak, zatem z brzmienia Traktatu w części dotyczącej swobodnego przepływu towarów wynika, że gwarantowana jest pełna ochrona przed rzeczowo nieuzasadnionymi ograniczeniami, a wszelkie zakazy i ograniczenia muszą zostać wyraźnie uzasadnione (art. 28 i 30 TWE). Podobny zakaz został zawarty w regulacji swobody świadczenia usług (art. 49 i nast. TWE). W regulacji swobody przepływu pracowników (art. 39 i nast. TWE)oraz swobody przedsiębiorczości (art. 43 i nast. TWE).

Ograniczenia swobodnego przepływu towarów, usług, pracowników, przedsiębiorczości i kapitału są dopuszczalne tylko wtedy, gdy:

1. służą uznanemu celowi wspólnotowemu,

2. nie są dyskryminujące ani w sposób bezpośredni, ani pośredni w stosunkach między danym państwem a innymi państwami członkowskimi (w odniesieniu do osób oraz dóbr gospodarczych pochodzących z różnych państw),

3. nadają się do spełnienia zamierzonego celu,

4. ich podjęcie jest konieczne dla realizacji tego celu.

Decydującymi czynnikami w uzasadnieniu tych środków są: zakaz dyskryminacji oraz zasada proporcjonalności. Dokonując ograniczeń wg postanowień traktatowych, przyjmuje się wykładnię zgodną z duchem wspólnotowych standardów praw podstawowych oraz EKPC. Oznacza to, że środki podjęte przez państwa członkowskie są uzasadnione jedynie wtedy, gdy są zgodne z prawami podstawowymi chronionymi przez Trybunał Sprawiedliwości.

Swobodny przepływ towarów

Trybunał uczynił wyjątek od reguł stosowania art. 28 TWE; dotyczy on ograniczeń w sprzedaży o charakterze niedyskrymunującym (a nie wymogów dotyczących samych towarów), które nie miały w ogóle na celu ograniczenia wymiany towarowej między państwami. W myśl art. 28 i 29 TWE Traktat nie zabrania całkowicie ograniczeń w handlu. Zastosowanie zakazów lub ograniczeń może wynikać z art. 30 TWE. Oprócz tego klarownego uregulowania Trybunał rozwiną kategorię wymogów koniecznych, stanowiących przesłankę dla zakazu ograniczeń ilościowych, których przywołanie powoduje, iż zastosowanie art. 30 TWE w konkretnym przypadku staje się całkowicie zbędne.

Swobodny przepływ osób

Norma art. 39 ust. 3 TWE zawiera ograniczenia, jakimi są: ochrona porządku publicznego, ochrona bezpieczeństwa publicznego i ochrona zdrowia. Wyjątki tego rodzaju muszą podlegać wykładni zawężającej (VAN Dyn, OTS 41/74, 1974, 1337, Nb. 18 i następ.). wg art. 3 ust 1 i 2 dyrektywy 64/221/EWG o koordynacji przepisów szczególnych, dotyczących wyjazdu i pobytu cudzoziemców, jedynie ważkie przyczyny, wynikające z osobistego zachowania konkretnej osoby, mogą stanowić uzasadnienie wydalenia z kraju, o ile jest to konieczne ze względu na ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia.

Swoboda świadczenia usług

W myśl art. 55 TWE swoboda świadczenia usług podlega takim samym ograniczeniom, jak swoboda zakładania przedsiębiorstw (art. 45 i nast. TWE).

Ograniczenia przewidziane w prawie krajowym uzasadnia się wg tych samych kryteriów, jak inne ograniczenia innych swobód rynku wewnętrznego. Ograniczenia są dopuszczalne tylko wtedy, gdy służą interesowi ogólnemu akceptowanemu w prawie wspólnotowym, są wolne od dyskryminacji oraz są proporcjonalne (nadają się do osiągnięcia zamierzonego celu oraz są niezbędne dla jego realizacji). Konieczność wprowadzenia ograniczeń może zostać uzasadniona w różny sposób np. potrzebą ochrony konsumentów.