W orzeczeniu tym ETS tłumaczy, że Traktat stworzył nowy porządek prawny, którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskie, ale także obywatele. Z tego wynika, że normy prawa wspólnotowego są w stanie wprost określić sytuacje prawną jednostek: przyznawać im prawa i nakładać na nie obowiązki. Prawa jednostek podlegają ochronie udzielanej przez sądy krajowe, podobnie jak ograny prawodawcze i administracyjne. prawa takie są wyrażone w przepisach, albo da się je wyprowadzić z obowiązków nałożonych na państwa członkowskie. Przesłankami bezpośredniej skuteczności jest ich jasność (brak miejsca na interpretację), precyzyjność (określa zakres stosowania przepisu), bezwarunkowość (brak warunków do stosowania) oraz zupełność (musi być samo wykonalna).

Bezpośredni skutek to taka cecha norm prawa wspólnotowego , że mogą być one samodzielnym źródłem obowiązków lub praw dla jednostki. Zasada ta odnosi się nie tylko do norm obowiązujących w porządku prawnym państw członkowskich bez potrzeby ich inkorporacji, ale także do norm, których obowiązywanie w danym państwie jest uzależnione od ich implementacji.

W przypadku tej zasady mamy do czynienia z bezpośrednim stosowaniem - to taka cecha norm prawa wspólnotowego, że organy państw członkowskich są zobligowane do ich stosowania bez pośrednictwa, używania innych aktów prawa wew. np. orzeczenie w sprawie Costa/ E.N.E.L.

Przesłanki:

Norma prawa wspólnotowego musi być jasna (jasno określać wynikające z niej uprawnienia), precyzyjna (precyzyjnie określać swój zakres), bezwarunkowa (uniezależniona od zdarzeń przyszłych i niepewnych), zupełna (jej wykonanie nie może być zależne od dalszej działalności państwa czy org.).

Znaczenie orzeczenia w sprawie Van Gend en Loos:

Sąd holenderski skierował do ETS następujące pytanie prejudycjalne- czy jednostka może powoływać się na przepisy prawa wspólnotowego przed sądami krajowymi?

ETS w orzeczeniu dotyczącym tej sprawy powołał się po raz pierwszy na zasadę skutku bezpośredniego dyrektywy, dając obywatelom UE możliwość bezpośredniego powoływania się na przepisy prawa wspólnotowego w postępowaniu przed sądami krajowymi. Zgodnie z opinią ETS- EWG stanowi nowy porządek prawny na rzecz, którego państwa członkowskie przekazały część swoich suwerennych praw, zaś jego postanowienia wiążą nie tylko państwa członkowskie, ale także ich obywateli i niezależnie od krajowego porządku prawnego, prawo wspólnotowe może nie tylko nakładać na obywateli państw człon. Obowiązki, ale także uprawnienia, które staja się części ich statusu prawnego. Prawa te powstają nie tylko wtedy , gdy traktat tak stanowi wprost, ale również na podstawie jasno sformułowanych obowiązków jakie traktat nakłada na podmioty indywidualne, państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe.

Bezpośrednie stosowanie norm prawa WE:

Bezpośrednie stosowanie prawa wspólnotowego jest konsekwencją jego bezpośredniego obowiązywania dla organów państw członkowskich. Organy te są obowiązane opierać swoje działania na normach prawa wspólnotowego, obok norm krajowych. Normy prawa wspólnotowego stanowią podstawę dla działań organów (sądy, organy administracji państwowej) państw członkowskich. Dotyczy to norm traktatowych, dyrektyw, decyzji, postanowień umów zawartych WE z państwami trzecimi itp.

Wraz z wejściem w życie norm prawa wspólnotowego stają się one podstawą prawną dla działalności organów państw członkowskich, to taka cecha norm prawa wspólnotowego, że organy państw członkowskich są zobligowane do ich stosowania bez pośrednictwa, używania innych aktów prawa wew. np. orzeczenie w sprawie Costa/ E.N.E.L

W tym orzeczeniu ETS proklamował zasadę pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad prawem państw członkowskich. Trybunał stwierdził, że przynależność państw członkowskich do WE sprawia, że są one pozbawione możliwości przyznania środkom krajowym pierwszeństwa w stosunku do systemu prawnego przyjętego na zasadzie wzajemności. Żadne przepisy prawa krajowego nie mogą przeważać nad prawem wywodzącym się z traktatu, będącym niezależnym źródłem prawa. Z tego orzeczenia wywodzi się zasada pierwszeństwa obowiązywania (normy pr. krajowego niezgodne z pr. wspólnotowym przestają obowiązywać) oraz pierwszeństwo stosowania (normy pr. krajowego obowiązują, ale w konkretnych przypadkach nie mogą być stosowane.

ETS odniósł się do zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad prawem krajowym(zasada supremacji).W tym przypadku Traktat ustanawiający EWG stworzył własny porządek prawny, który z dniem wejścia w życie tego traktatu stał się integralną częścią systemu prawnego państw członkowskich, a sądy krajowe maja obowiązek jego stosowania. Wprowadzenie do systemu prawnego państw członkowskich, przepisów wydanych przez WE uniemożliwia państwom członkowskim przyznawania pierwszeństwa jednostronnym lub wcześniejszym przepisom prawa krajowego, a przyjęty przez nie na zasadzie wzajemności system prawa wspólnotowego ma pierwszeństwo przed prawem krajowym. Prawo wynikające z Traktatu, będące niezależnym źródłem prawa nie może być ze względu na swój szczególny charakter uchylane przez prawo krajowe.

Prymat prawa wspólnotowego:

Prymat prawa wspólnotowego polega na tym, że przepisy prawa krajowego nie mogą przeważać nad prawem wywodzącym się z Traktatu, będącym niezależnym źródłem prawa. Pojęcie to znalazło rozwiązanie w orzecznictwie ETS w sprawie Costa v. ENEL. Kolejne orzeczenia pokazywały, iż zasada ta ma wobec norm prawa krajowego nieograniczony zasięg, a państwo członkowskie nie może powołać się na żadne normy swojego porządku prawnego, które byłyby wyłączone z spod działania zasady prymatu prawa wspólnotowego. Pierwszeństwo norm pr wspólnotowego rozciąga się również na normy konstytucyjne państw członkowskich.

Zgodnie z tą zasadą prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo nad prawem krajowym, jest to niezależne od tego, jak prawo krajowe reguluje swój stosunek do prawa międzynarodowego,

Prawo wspólnotowe jest nadrzędne wobec wcześniejszego i późniejszego prawa krajowego,

Sprzeczność prawa krajowego z normą prawa wspólnotowego powoduje zastosowanie prawa wspólnotowego w miejsce krajowego, które powinno zostać uchylone lub zniesione przez państwo członkowskie,

Obowiązek zastosowania normy unijnej spoczywa na każdym organie państwa członkowskiego( także administracyjnych) odpowiedzialnym za stosowanie prawa.

Z pierwszeństwa korzystają wszystkie normy prawa UE,

Z zasady lojalności orzecznictwo wywodzi zakaz ustanawiania nowych norm prawa krajowego, które byłyby niezgodne z prawem wspólnotowym.

Pierwszeństwo stosowania- może oznaczać działanie oraz zaniechanie, spoczywa na sądach i org. Administracji, stanowi podstawę prawną dla działania tych organów,

p. obowiązywania- oznacza, że normy prawa wspólnotowego stają się automatycznie częścią porządku prawnego państw członkowskich

Znaczenie tej zasady zostało podkreślone przez ETS w orzeczeniu w sprawie Costa/ E.N.E.L.- prymat stosowania, oraz w sprawie Simmenthal- prymat obowiązywania prawa wspólnotowego.

Pierwszeństwo norm pr wspólnotowego rozciąga się również na normy konstytucyjne państw członkowskich, bowiem w swoim orzecznictwie ETS wykluczył dopuszczalność oceny norm prawa wspólnotowego z punktu widzenia jego zgodności z normami konstytucyjnymi. Trybunał przyjął, że Traktat stworzył swój własny porządek prawny, który stał się integralną częścią systemów prawnych państw członkowskich. Państwa członkowskie utworzyły ten nowy system prawny w drodze zrzeczenia się na rzecz Wspólnot części swoich uprawnień, co ograniczyło ich suwerenność. Trybunał stwierdził ponadto, iż cele, które określono w TWE byłyby zagrożone, gdyby jedno z państw członkowskich odmawiało stosowania prawa wspólnotowego. Zdaniem Trybunału byłaby wówczas zagrożona także bezpośrednia stosowalność tego prawa.

Zgodnie z orzecznictwem ETS zasada supremacji uzyskała znaczenie zasady ustrojowej porządku prawnego Wspólnoty, dotyczy relacji między prawem wspólnotowym a aktami prawa krajowego rangi konstytucji. Norma prawa wspólnotowego ma pierwszeństwo w przypadku kolizji z normą prawa krajowego, niezależnie od miejsca jakie ta ostatnia zajmuje w hierarchii prawa krajowego, dotyczy to również konstytucji ( granicą jest obszar gwarancji dla praw podstawowych i strukturalnych zasad konstytucji). Jednocześnie państwo członkowskie nie może na przyczyny natury wew. ,w tym konstytucji, dla niewykonania zobowiązań wspólnotowych, potwierdza to art. 10 TWE- zasada lojalności.

Wydarzeniem uważanym za moment proklamowania zasady nadrzędności, było wydanie w 1964 roku przez ETS wyroku w sprawie Flaminio Costa. Trybunał stwierdził w orzeczeniu: (...) przekazanie przez państwa własnego prawa wewnętrznego na rzecz prawa wspólnotowego (...) pociąga więc za sobą definitywne ograniczenie ich suwerennych praw. Żadne późniejsze jednostronne wystąpienie niezgodne z pojęciem wspólnotowym nie może być zastosowane przeciwko temu ograniczeniu. W orzeczeniu w sprawie Internationale Handelsgesellschaft z 1970 roku Trybunał potwierdził tą zasadę. Uznał, że zasada supremacji ma charakter bezwzględny, więc akty prawa wewnętrznego, niezależnie od tego jaki jest ich charakter prawny, muszą być zgodne z normami wspólnotowymi. Trybunał przyjął także, iż zasada supremacji dotyczy nie tylko Traktatów, ale również prawa wtórnego. Zakończenie procesu budowania podstaw doktryny pierwszeństwa nastąpiło ostatecznie w wyroku ETS w sprawie Simmenthal

Pośredni skutek norm prawa WE:

Pośredni skutek prawa wspólnotowego polega na tym, iż państwa członkowskie mają obowiązek, tak daleko jak jest to tylko możliwe, interpretować normy pr krajowego zgodnie z pr. wspólnotowym. W ten sposób ETS próbuje zagwarantować normom dyrektyw skutek, gdy nie są bezpośrednio skuteczne. Obowiązek ten jest rozszerzony na inne źródła pr. wspólnotowego, w tym na pr. pierwotne i jest on nałożony na sądy i organy administracji. Skutek pośredni został przedstawiony w orzeczeniu von Colson i Kaman, oraz wiążę się z zasadą solidarności, lojalności i współpracy wyrażonych w art.10 TWE

Sądy krajowe mają obowiązek pośredniego stosowania prawa wspólnotowego, jeśli nie można go stosować bezpośrednio (-np. Van Colon & Kammann). ETS stwierdził, że sądy państw członkowskich mają obowiązek, tak daleko jak to jest możliwe, interpretować prawo krajowe zgodnie z prawem wspólnotowym. W ten sposób ETS próbuje zagwarantować normom dyrektyw efektywność nawet, gdy nie jest wystarczająco skuteczny, obowiązek został rozszerzony również na prawo pierwotne, nałożony jest nie tylko na sądy państw członkowskich, ale także na ich organy administracyjne. Pośredni skutek polega na stosowaniu prowspólnotowej wykładni norm prawa krajowego, dostosowywaniu norm prawa krajowego do norm prawa wspólnotowego np. Costa, Simmenthal.

Przesłanki materialne odpowiedzialności odszkodowawczej państwa wobec jednostek za naruszenie prawa wspólnotowego:

Przesłankami tymi są:

• naruszenie normy pr. wspólnotowego, która jest skierowana na przyznanie jednostkom praw;

• naruszenie prawa wspólnotowego jest wystarczająco poważne;

• występuje bezpośredni związek przyczynowy między naruszeniem prawa wspólnotowego a szkodą wyrządzoną jednostce;

Zostały one sformułowane na podstawie orzeczeń ETS w sprawach Francovich oraz Brasserie. Ocena tych przesłanek należy do sądów krajowych, ETS udziela jedynie wskazówek

Zostały one podkreślone przez orzecznictwo ETS w sprawie Francovich:

Norma prawa wspólnotowego musi przyznawać (nakładać) na jednostkę uprawnienie

Państwo członkowskie dopuściło się naruszenia tego uprawnienia

Po stronie jednostki wynika z tego naruszenia rzeczywista i jednoznaczna szkoda

Między naruszeniem prawa a szkodą musi istnieć związek przyczynowy adekwatny, zwykły.