Obszar wspólnotowy ma wyraźny charakter ponadnarodowy, regulowany jest za pomocą specyficznych środków prawnych, przyjmowanych generalnie z zastosowaniem procedury większości kwalifikowanej z inicjatywy Komisji po konsultacjach z Parlamentem Europejskim. Nad utrzymaniem porządku prawnego Wspólnot czuwa Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, zwany potocznie Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości (ETS).

Pierwszorzędne znaczenie dla podkreślenia ponadnarodowego charakteru Wspólnoty Europejskiej, miały orzeczenia ETS w sprawie 26/62 Van Gend & Loos przeciw Holandii z 1962 r. oraz 16/64 Flaminio Costa przeciw ENEL z 1964 r. W sprawie Van Gend & Loos ETS stwierdził, że Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) ustanawia nowy porządek międzynarodowy, na korzyść którego państwa przekazały swoje prawa zwierzchnie. Podmiotami tego nowego porządku prawnego są nie tylko państwa członkowskie, ale także jednostki. W sprawie Costa p. ENEL orzeczono, że Traktat ustanawiający EWG stworzył własny porządek prawny, który musi być włączony do porządków prawnych państw członkowskich i musi być stosowany przez ich sądy. Prawo wspólnotowe tworzy autonomiczne źródło prawa, wiążące dla państw członkowskich i ich obywateli.

Istota i stosowanie zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego:

Żaden przepis prawa wewnętrznego nie ma pierwszeństwa przed prawem wspólnotowym (ETS - O 1964, 1251 - Costa/ENEL). W orzeczeniu Internationale Handelsgesellschaft (ETS - O 1970, 1125) TS stwierdził też, że prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo również przed normami konstytucyjnymi państw członkowskich, takimi jak prawa podstawowe lub zasady strukturalne konstytucji. Ważność aktu prawa wspólnotowego można badać tylko w stosunku do wyższego rangą prawa wspólnotowego, a nie w stosunku do prawa wewnętrznego. Obowiązywanie prawa wspólnotowego w państwach członkowskich nie może doznać uszczerbku.

TS uzasadnia pierwszeństwo prawa wspólnotowego samoistnością tego porządku prawnego koniecznością jednolitego obowiązywania prawa wspólnotowego we wszystkich państwach członkowskich. Gdyby nie obowiązywało w sposób jednolity, nie można by uznać jego charakteru wspólnotowego, ponieważ dochodziłoby do dyskryminacji. Urzeczywistnienie celów wymienionych w art. 5 ust. 2 TWE byłoby zagrożone. Pierwszeństwo prawa wspólnotowego - uważa TS - potwierdza art. 189 ust. 2 TWE, uznający bez zastrzeżeń wiążący charakter rozporządzenia we wszystkich państwach członkowskich.

Zdaniem TS, działanie zasady pierwszeństwa polega na tym, że żaden organ państwowy (urząd, sąd) nie stosuje przepisu wewnętrznego, kolidującego w danym przypadku z regulacją prawnowspólnotową. TS opowiada się zatem za prymatem w zastosowaniu, a nie prymatem ważności prawa wspólnotowego. Sprzeczny z tym przepis wewnętrzny nie jest nie ważny, lecz po prostu nie może być zastosowany. Różnica między prymatem w zastosowaniu a prymatem ważności jest istotna praktycznie tylko wtedy, kiedy konkretny przypadek nie odnosi się do prawa wspólnotowego, którym wobec tego nie można się posłużyć., jak np. w

sprawach czysto wewnętrznych. Prawo wspólnotowe nie umożliwia wówczas zastosowania normy wewnętrznej.

Istota, warunki i stosowanie zasady bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego:

Bezpośrednie stosowanie - oznacza, że normy prawa wspólnotowego wiążą w państwach członkowskich bez potrzeby dokonywania takich zabiegów, które w literaturze prawa międzynarodowego określane są najczęściej jako transformacja. Chodzi tu o wydanie specjalnych przepisów prawa wew., które wprowadzają akty prawa międzynarodowego do państwowych porządków prawnych. Rozporządzenie wspólnotowe wiąże w państwie członkowskich bezpośrednio.

Bezpośrednia skuteczność - oznacza, że normy prawa wspólnotowego nie wiążą bezpośrednio organy państw członkowskich, ale że ustanawiają one wprost prawa i obowiązki dla jednostek, które mogą się na nie powoływać przed organami państwa członkowskiego, a więc przed jego organami sądowymi i administracyjnymi. Bezpośrednia skuteczność dotyczy nie tylko postanowień traktatów wspólnotowych, lecz także aktów prawa wtórnego wspólnotowego - rozporządzeń - a także wyjątkowo - pod określonymi warunkami - dyrektyw i decyzji skierowanych do państw członkowskich. Bezpośrednia skuteczność odnosi się do konkretnego sformułowania. Dodatkowo konkretna norma musi być pod względem zawartości odpowiednio ukształtowana, by przyznać jednostce prawa lub nałożyć na nią obowiązki.

Warunki bezpośredniej skuteczności normy:

• norma winna być sformułowana wystarczająco jasno, kompletnie i precyzyjnie;

• nakładać na państwo członkowskie bądź osoby fizyczne czy prawne obowiązek działania lub zaniechania działania, stąd musi też

• nadawać się do stosowania przez organy i sądy krajowe, bez wprowadzania dodatkowych środków.

Istota i stosowanie zasady solidarności:

Z tej zasady wynikają 2 zobowiązania: obowiązek podejmowania wszelkich działań mających na celu realizację zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego i obowiązek państw członkowskich działania w celu ułatwienia realizacji celów Wspólnoty oraz zakaz stanowienia prawa sprzecznego z przepisami prawa wspólnotowego

Zasada solidarności dotyczy wzajemnych relacji między państwami. Narody mają wobec siebie wzajemne prawa i obowiązki, dlatego stosunki między nimi powinny się układać według zasady solidarności. Jest ona nieodzowna, aby powstrzymać wynaturzone mechanizmy, które stoją na przeszkodzie rozwojowi krajów ubogich. Jest ona też potrzebna, aby rozwiązać większość innych problemów, takich jak zatrudnienie, wykorzystanie ziemskich i kosmicznych zasobów oraz bezpieczeństwo. Celem solidarności między państwami powinno być stworzenie bardziej ludzkiego świata dla wszystkich. Solidarność między narodami może przybierać różną formę. Umacnia się ona, gdy narody poszukują wspólnie pewnych i skutecznych środków pomocy, dzięki którym tworzy się odpowiednio urządzone instytucje, a także gdy łączy się inicjatywy zmierzające do dzielenia się zasobami. Obowiązkiem solidarności jest więc opracowanie programów działania, które są skuteczniejsze i lepsze od okolicznościowej pomocy. Nie znaczy to jednak, że taka doraźna pomoc jest niepotrzebna. Wręcz przeciwnie, stanowi ona właściwą odpowiedź na pilne i nadzwyczajne potrzeby, wywołane na przykład klęskami żywiołowymi, epidemiami, katastrofami ekologicznymi lub wojnami i głodem.

Zasada solidarności odgrywa istotną rolę w kształtowaniu bardziej sprawiedliwego światowego porządku gospodarczego. Jej realizacja zaczyna się w przedsiębiorstwach biorących udział w międzynarodowej wymianie gospodarczej. Aby osiągnąć doskonałą formę ludzkiej wspólnoty, muszą one dbać, aby stosunki pomiędzy przedsiębiorcami i kierownikami zakładów pracy a pracownikami układały się w duchu solidarności.

Zasada solidarności znajduje szerokie zastosowanie w kontekście dążenia do rozwiązania problemów globalnych, zwłaszcza problemu głodu i zadłużenia międzynarodowego. Jeśli instytucje i organizacje międzypaństwowe zobowiązane są do zajęcia się tymi sprawami z tytułu troski o dobro wspólne, to odpowiedzialność poszczególnych państw płynie głównie z zasady solidarności. Właściwe rozumienie solidarności wymaga sprawiedliwego rozłożenia pomiędzy wszystkie zainteresowane strony wysiłków i ofiar koniecznych do przezwyciężenia kryzysu zadłużeniowego. Kraje zamożniejsze powinny przyjąć większą odpowiedzialność w tym względzie. Przywódcy tych państw, odwołując się do solidarności, powinni kształtować opinię publiczną w duchu otwarcia na ten problem.