Śledź nas na:



Rola orzeczeń wstępnych w systemie prawa wspólnotowego

Poza rozstrzyganiem sporów Trybunał Sprawiedliwości posiada też kompetencje dokonywania wykładni sądowej prawa unijnego oraz orzeczeń jego i SPI. Szczególną formą wykładni prawa unijnego są orzeczenia wstępne (prejudycjalne).

W przypadku filaru I dotyczyć one mogą postanowień traktatów założycielskich Wspólnot Europejskich, uchwał instytucji UE, statutów organów utworzonych przez Radę, o ile statuty przewidują taką możliwość. TS stoi na stanowisku, że przedmiotem orzeczeń wstępnych mogą być także umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnoty Europejskie.

Na podstawie traktatu Amsterdamskiego TS uzyskał ponadto prawo wydawania orzeczeń wstępnych w odniesieniu do niektórych aspektów filaru III. Ma prawo wydawania orzeczeń dotyczących prawomocności i interpretacji uchwał ramowych oraz uchwał dotyczących interpretacji konwencji podjętych na podstawie Tytułu VI Traktatu w sprawie UE oraz prawomocności i interpretacji środków służących ich implementacji o ile państwo członkowskie UE uznały powyższą jurysdykcję poprzez złożenie stosownego oświadczenia podczas podpisywania Traktatu Amsterdamskiego lub w okresie późniejszym. Może to dotyczyć wyłącznie spraw rozpatrywanych przez sądy krajowe, od których orzeczenia nie ma odwołania(zgodnie z prawem danego państwa), lub także od orzeczeń dotyczących spraw, od których istnieje możliwość odwołania się do wyższej instancji.

W przypadku przepisów regulujących funkcjonowania filaru II TS nie ma jurysdykcji do wydawania orzeczeń wstępnych.

Orzeczenia wstępne, wydane przez TS są wiążące dla sądu krajowego, który zwrócił się do Trybunału o takie orzeczenie.

Na mocy Traktatu Nicejskiego również SPI uzyskał kompetencję do rozpatrywania wniosków sprawie orzeczeń wstępnych.

Kompetencje do składania wniosków o wydanie orzeczenia wstępnego:

O orzeczenie wstępne może zwrócić się tylko sąd krajowy, przed którym toczy się sprawa i który jest zobowiązany do wydania orzeczenia. Jakie rodzaje sądów mogą zwracać się o wydanie orzeczenia? A więc przede wszystkim: sądy powszechne, w praktyce również sądy rozpatrujące sprawy karne, chociaż prawo karne nie jest ujęte prawem unijnym, ponadto sądy administracyjne oraz takie sądy arbitrażowe, które spełniają kryteria ustalone przez TK. Nie mogą zwracać się do TS o wydanie orzeczeń wstępnych organy administracyjne i organy samorządu zawodowego.

Sądy krajowe mogą zwrócić się do TS o ile uznają to za konieczne. Czynią to w przypadku gdy mają wątpliwości co do interpretacji postanowień prawa unijnego. Są one natomiast zobowiązane do zwrócenia się o orzeczenie wstępne w przypadkach, kiedy od wyroku sądu krajowego prawo wewnętrzne danego państwa nie przewiduje odwołania(art. 234 Traktatu w sprawie WE).

Tryb postępowania przed sądami wspólnotowymi:

Stronami przed TS mogą być państwa członkowskie, niektóre organy UE(Rada, Komisja, Parlament Europejski, Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny) oraz osoby prawne i fizyczne. Osoby prawne i fizyczne nie mogą wnieść skargi przeciwko państwu. W praktyce jednak osoby fizyczne mogą spowodować wniesienie skargi przeciwko państwu przez Komisję UE składając w Komisji skargę na państwo o naruszenie przez nie prawa unijnego. Komisja bada taką skargę i może wnieść taką skargę do TS, ale już jako swoją. Jeżeli osoba fizyczna uzna, że Komisja UE nie należycie rozpatrzyła jej skargę, może ona zwrócić się w tej sprawie do Rzecznika Praw Obywatelskich. Osoby fizyczne i prawne mogą wnosić do TS skargi w sprawie legalności aktów organów UE z jej prawem pierwotnym, ale jedynie takie skargi, które dotyczą ich lub innej osoby, i to tylko w przypadku, gdy dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie. W praktyce kompetencje rozstrzygania sporów wnoszonych przez osoby fizyczne i prawne zostały przejęte przez SPI, a TS w ich przypadku pełni funkcję sądu odwoławczego. Nie można wnieść do TS skargi na osobę prawną czy fizyczną za nieprzestrzeganie prawa unijnego.

W zakresie filaru I kompetencje TS są obowiązkowe. Jest on władny rozpatrzyć sprawę a chwilą jej wniesienia przez jedną ze stron w sporze. W przypadku jednak filaru III jurysdykcja może obowiązywać tylko w zakresie prawomocności interpretacji aktów i środków (patrz wyżej).

W praktyce, zanim państwo lub Komisja UE wniosą do TS jakąkolwiek skargę przeciwko państwu przeprowadzone jest tzw. Postępowanie wstępne.

W przypadku skargi państwa na państwo Komisja prosi państwo pozywające i pozwane o stanowisko na temat skargi. Następnie analizuje obydwa stanowiska i wydaje swoje, które sprowadza się do stwierdzenia, czy lub niespełnione są warunki do wszczęcia postępowania w TS. Dopiero po zajęcia stanowiska przez Komisję UE lub nie zajęcia go w ciągi trzech miesięcy od podjęcia działań państwa w sprawie złożenia skargi na inne państwo, może ono złożyć taką skargę do TS UE.

W przypadku skargi Komisji na państwo postępowanie wstępne ma dwa etapy. Pierwszy etap ma charakter nieformalny. Polega on ma wystosowaniu przez Komisję do państwa tzw. Listu upominającego, w którym przedstawia on zarzuty stawiane państwu i je uzasadnia. Państwo może, ale nie musi, w ciągu dwóch tygodni ustosunkować się do powyższych zarzutów. Jeżeli się nie ustosunkuje się do listu lub nie zgodzi się ze stawianymi zarzutami, wówczas Komisja przystępuje do drugiego etapu postępowania wstępnego. Ma on charakter formalny. Polega na podjęciu przez Komisję uchwały pod nazwą uzasadnione stanowisko, skierowane pod adresem takiego państwa. W uchwale tej stwierdza jakie przepisy prawa unijnego zostały naruszone oraz podaje państwu termin (od miesiąca do dwóch) w jakim winno ono usunąć skutki jego bezprawnego działania. W praktyce 80% zamierzonych skarg na państwo kończy się na etapie postępowania wstępnego.

W przypadku gdy państwo nie usunie powyższych skutków w terminie wyznaczonym przez Komisję, uzyskuje ona prawo do wystąpienia ze skargą na państwo do TS. Wniesienie skargi następuje w formie pisemnej do jej Sekretarza. Winna ona zawierać określenie stron oraz ich adres czy siedzibę, przedmiot sporu z ewentualnym podaniem jego wartości oraz ewentualne wnioski dowodowe oraz zwięźle sformułowane zarzuty, uzasadnienie skargi.

W sprawach większej wagi oraz gdy sprawę wnosi państwo członkowskie lub organy UE, Trybunał obraduje w pełnym składzie. Inne sprawy rozpatrywane są przez izby lub przez Wielką Izbę(11 sędziów)

Postępowanie przed TS składa się z dwóch części: postępowania pisemnego i postępowania ustnego. Pierwsza część rozpoczyna się od dostarczenia pozwu stronie pozwanej, która ustosunkowuje się do niego w formie pisma procesowego. Następnie obydwie strony wypowiadają się jeszcze raz, ustosunkowując się do argumentów strony przeciwnej.

Na procedurę ustną składa się odczytanie protokołu opracowanego przez wybranego w danej sprawie sędziego-sprawozdawcę, wysłuchanie przez Trybunał pełnomocników stron, doradców i adwokatów oraz rzecznika generalnego, jak też - Jeśli tak Trybunał postanowi - świadków i opinii biegłych. Państwa - strony muszą być reprezentowane przez pełnomocnika, zaś osoby prawne i fizyczne przez członka izby prawniczej jednego z państw członkowskich albo osobę która może być pełnomocnikiem przed sądem krajowym.

Trybunał może nakazać przesłuchanie świadka lub biegłego przez władze sądowe w jego stałym miejscu zamieszkania. W stosunku do świadków którzy nie stawili się, trybunał może nałożyć kary pieniężne.

Rozprawa jest jawna, o ile Trybunał nie postanowi inaczej. Obrady Tryb. Są niejawne.

Po obradach Tryb. Wydaje orzeczenie. Zawiera ono uzasadnienie oraz nazwiska sędziów, uczestniczących w podjęciu orzeczenia. Orzeczenie podpisuje prezes i Sekretarz Tryb. Są one odczytywane na posiedzeniu jawnym.

Jeśli TS stwierdzi naruszenie prawa przez państwo to może on: zobowiązać państwo do zmiany danego aktu prawnego, usunięcia stanu niezgodnego z prawem unijnym, jak też nałożyć na niego grzywnę. Nie ma on jednak uprawnień do uchylenia aktu prawnego danego państwa. Może on tylko zalecić jak państwo winno usunąć stan niezgodny z prawem.

W przypadku organów UE TS może anulować ich akty prawne, jak też zobowiązać je do usunięcia stanu niezgodnego z prawem unijnym, oraz może zobowiązać je do wypłacenia odszkodowań pieniężnych osobom fizycznym lub prawnym, za straty poniesione przez nie w wyniku bezprawnego działania organów UE. W praktyce ostatniego typu sprawy rozpatrywane są przez SPI.

Od wyroków TS nie ma odwołania. Podlegają one przymusowemu wykonaniu na terytorium państw członkowskich, tak jak wyroki sądów krajowych.

Żądanie rewizji wyroku można wnieść TS jedynie w przypadku wykrycia faktu, którego znajomość mogłaby mieć istotny wpływ na orzeczenie Trybunału, a który nie był znany ani trybunałowi, ani stronie żądającej rewizji w trakcie postępowania procesowego. Procedura rewizji wszczyna się na mocy orzeczenia Tryb. Nie można żądać rewizji po upływie 10 lat od wydania orzeczenia.



Zobacz także