Sąd krajowy, od którego rozstrzygnięć nie przysługuje środek odwoławczy:

Są to sądy, które zajmują najwyższe miejsce w strukturze sądownictwa, w Polsce będą nimi Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny, Trybunał Konstytucyjny. Orzeczenia te nie podlegają zaskarżeniu.

Z pyt. Prawnym do ETS mogą zwracać się sądy jednego z państw członkowskich, chodzi tu o sądy powszechne, administracyjne, konstytucyjne, międzynarodowe, arbitrażowe dyscyplinarne i inne organy.

Uznanie organu zadającego pytanie w postępowaniu wstępnym za sąd państwa członkowskiego należy do właściwości prawa wspólnotowego. Każdy sąd państwa członkowskiego jest uprawniony do wniesienia wniosku do ETS z pytaniem o wykładnię lub kontrolę ważności prawa unijnego, jeśli taka kwestia pojawi się podczas toczącego się postępowania głównego i jej rozstrzygnięcie jest konieczne do wydania wyroku.

Obowiązek wystąpienia z pyt. prejudycjalnym w sprawie zawisłej przed sadem krajowym ciąży natomiast na tym organie, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wew. Przez pojęcie sadu, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu , rozumie się sądy ostatniej instancji lub sad od którego nie przysługuje orzeczenie w danej sprawie. Sad jest zwolniony z obowiązku występowania z pyt. Wstępnym, jeżeli problem został wyjaśniony w innym orzeczeniu albo jeżeli kwestia nie wymaga wyjaśnienia, bo jest jasna.

Rozumienie pojęcia „sądu" na gruncie art. 234 TWE przez Trybunał:

W art. 234 TWE „sąd" w pojęciu wspólnotowym, oderwanym od kwalifikacji prawa krajowego. Jest to organ wykonujący funkcje orzecznicze, działający na podstawie ustawy, a nie tylko umowy stron, rozstrzygający spory pomiędzy stronami, funkcjonujący w sposób stały, którego jurysdykcja jest obowiązkowa, orzekający na podstawie prawa, a nie tylko zasad słuszności, oraz jest niezależny w orzekaniu.

Według ETS sądem jest każdy organ państwowy, który spełnia następujące warunki:

Funkcjonuje na podstawie przepisów ustawy, a nie np. umowy stron,

Jest organem stałym, a nie powołanym ad hoc,

Rozstrzyga spór toczący się pomiędzy stronami ( kontradyktoryjność postępowania),

Orzeka na podstawie prawa, a nie postanowień o charakterze pozaprawnym, np. słuszność,

Jego rozstrzygnięcia są prawnie wiążące,

Jest organem niezawisłym.

Doktryna CILFIT:

Sądy krajowe nie muszą kierować pytań prejudycjalnych jeśli:

jeżeli kwestia nie jest istotna dla rozstrzygnięcia sprawy

gdy poprzednie decyzje Trybunału dotyczyły juz kwestii prawnych, których dotyczy pytanie, bez względu na naturę postępowania, które prowadziło do tych decyzji, nawet jeśli kwestie, o które chodzi nie są zupełnie identyczne

jeżeli zastosowani prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie ma miejsca na żadne wątpliwości.

Sytuację taką ocenia się zgodnie z właściwościami prawa wspólnotowego, szczególnymi trudnościami jego wykładni oraz niebezpieczeństwem wydania odmiennych orzeczeń w obrębie Wspólnoty.

Sądy krajowe nie muszą kierować pytań- przedstawienie sprawy do ETS z wnioskiem o wydanie orzeczenia prejudycjalnego nie jest konieczne, jeżeli zastosowania prawa wspólnotowego jest tak oczywiste , że nie budzi wątpliwości z punktu widzenia właściwości prawa wspólnotowego, jego wykładni oraz niebezpieczeństwa wydania odmiennych orzeczeń w obszarze Wspólnoty.

Formuła CILFIT

Sąd krajowy nie musi kierować pytań

• kwestia prawa wspólnotowego nie jest istotna dla rozstrzygnięcia sporu

• kwestia była już rozstrzygnięta

• interpretacja prawa WE jest oczywista

Doktryna Foto-Frost:

Sądy krajowe od których przysługuje środek odwoławczy są zobowiązane przedłożyć pytanie prejudycjalne ETS, jeśli uznają, że wtórne prawo wspólnotowe jest sprzeczne z prawem wyższego rzędu (akty instytucji są sprzeczne z prawem pierwotnym) Sąd krajowy nie może stwierdzić nieważności aktu prawa wspólnotowego.

Sądy krajowe, od których orzeczenia przysługuje odwołanie, mogą badać ważność aktu wspólnotowego i jeżeli uznają argumenty stron dotyczące nieważności za bezzasadne, odrzucają je, ogłaszając akt za całkowicie ważny. Natomiast sądy, których orzeczenia są ostateczne zgodnie z prawem wewnętrznym, nie są właściwe do orzekania o ważności aktów instytucji wspólnotowych."

Pytanie prejudycjalne:

Przedmiotem pytania prejudycjalnego może być kwestia wykładni prawa wspólnotowego (pierwotnego lub pochodnego) albo kwestia ważności aktów instytucji wspólnotowych i EBC. Ponadto przedmiotem pytania może być także wykładnia statutów organów utworzonych aktem Rady, gdy statut to przewiduje. Przedmiotem pytań dotyczących umów międzynarodowych zawartych przez Wspólnotę, może być tylko kwestia ich wykładni, ale nie kwestia ważności.

Trybunał orzeka w sprawach:

interpretacji postanowień Traktatu, innych aktów prawa pierwotnego oraz wspólnotowych zasad prawnych; nie może natomiast zajmować się zagadnieniem ważności takich postanowień lub aktów, w tym także zawartych przez Wspólnotę umów międzynarodowych;

ważności oraz wykładni postanowień wszelkich aktów prawa pochodnego, wydanych przez instytucje wspólnotowe, a także samych aktów;

wykładni statutów organów powołanych aktem Rady, jeżeli taka jest kompetencja została przewidziana w tych statutach.

Trybunał posiada wyłączność w zakresie wykładni prawa wspólnotowego. Może również wydawać orzeczenia prejudycjalne dotyczące umów międzynarodowych, umów stowarzyszeniowych oraz aktów rad stowarzyszenia.

Formułowanie przez sąd krajowy pytania prejudycjalnego dotyczącego w istocie zgodności normy krajowej z normą wspólnotową:

Pytanie musi musi być zadane sposób umiejętny taki by ETS uznał je za dopuszczalne. Standardowym sformułowaniem jest : „Czy dany przepis X prawa wspólnotowego należy rozumieć w taki sposób, że nie stoi na przeszkodzie (lub stoi na przeszkodzie) Y- tutaj podaje się to, co wynika, z wchodzącego w grę przepisu prawa krajowego". Ponadto pytanie musi mieć formę zamkniętą, a odpowiedź na nie musi być pozytywna lub negatywna

Treść wniosku o wydanie pytanie prejudycjalnego powinna zawierać: opis rzeczywistego stanu sprawy, treść odpowiednich przepisów prawa wewnętrznego, treść przepisów prawa wspólnotowego, podsumowanie argumentów stron, podniesionych w procesie krajowym oraz uzasadnienie, dlaczego zwrócenie się do Trybunału jest konieczne. Powinny być dołączone również kompletne akta sprawy.

Odpowiedzilność państwa członkowskiego za szkodę wywołaną brakiem skierowania pytania prejudycjalnego do ETS przez sąd krajowy:

Państwo członkowskie odpowiada odszkodowawczo za szkodę wywołana brakiem skierowania pytania prejudycjalnego do ETS przez sąd krajowy, ponieważ w wyniku orzeczenia sądu krajowego niezgodnego z prawem wspólnotowym jednostka może ponieść szkodę. Gdyby sąd krajowy zadał pytanie prejudycjalne, wówczas ETS wydaje orzeczenie, które zapobiega naruszeniu prawa wspólnotowego. Orzeczenie takie miało miejsce w sprawie Köbler, w którym sąd krajowy uznał, że wydanie orzeczenie prejudycjalnego jest zbędne i cofnął wniosek do ETS (Wcześniej wysłany). Wyrok tegoż sądu został zaskarżony przez Köblera do sądu cywilnego z powództwem przeciwko Austrii o naprawienie szkody wyrządzonej orzeczeniem sądu niezgodnym z prawem wspólnotowym. Sąd cywilny zwrócił się z pytaniem wstępnym do ETS dotyczącym istnienia odpowiedzialności państwa za niezgodne z prawem wspólnotowym orzeczenia sądów ostatniej instancji. Trybunał orzekł, że państwo członkowskie ponosi odpowiedzialność za wszystkie organy, w tym sądy ostatniej instancji, o tym który jest właściwy do rozpoznania sprawy, rozstrzyga prawo tego państwa.

Niedopuszczalność pytania prejudycjalnego:

Pytanie prejudycjalne jest niedopuszczalne w przypadku, gdy w sprawie podobnej zostało już wydane rozwiązanie. Pytanie hipotetyczne lub otwarte także są niedopuszczalne, zostało zadane bez związku z konkretnym postępowaniem , bądź zostało zadane w celu uzyskania ogólnego poglądu Trybunału, co do sposobu rozumienia danej normy. Jest także pytanie prejudycjalne niedopuszczalne, gdy dotyczy wykładni prawa krajowego lud orzekania o jego ważności, albo gdy ma charakter marginalny dla danej sprawy.

Skutek orzeczenia prejudycjalnego:

Skutkiem orzeczenia prejudycjalnego jest to, że sąd krajowy musi zastosować normy prawa uwzględniającej wykładnię Trybunału oraz wiążę sąd w danej sprawie. Zazwyczaj wykładanie prawa wspólnotowego wywiera skutki ex tunc, w wyjątkowych przypadkach ETS ogranicza w czasie skutki dokonanej przez siebie wykładni. Wydanie rozstrzygnięcia nie ma mocy erga omnes.

Orzeczenie wiąże sąd krajowy w sprawie, w której odesłanie/ nieważność skutkuje Inter partes- musi zastosować wykładnię zgodnie z orzeczeniem ETS

Inny sad krajowy jest związany- jako wskazówka do stosowania prawa wspólnotowego

Konsekwencje dla instytucji- uchyla akt organu, który go wydał.

Co może zrobić jednostka, której uprawnienie wynikające z prawa wspólnotowego zostało naruszone wskutek braku implementacji dyrektywy?

Dochodzenie odszkodowanie do państwa następuje przed sądami państw członkowskich i stosownie do krajowych procedur. Ma to związek z zapewnieniem efektywności prawu wspólnotowemu oraz zapewnieniu jednostce efektywnej ochrony praw, ponieważ zgodnie z orzecznictwem ETS w spawie Francovich oraz Brasserie jednostka może powołać się na bezpośrednio skuteczne normy prawa wspólnotowego. Drugim sposobem może być też nagłośnienie sprawy przez osobę poszkodowaną i ramach swoich kompetencji Komisja Europejska może prosić państwo członkowskie o wyjaśnienie danych okoliczności).