Każdy obywatel Unii ma prawo osiedlenia się, podejmowania pracy i nauki oraz korzystania ze wszystkich praw socjalnych w dowolnym państwie członkowskim. Obywatele jednego państwa Unii przenoszący się do innego muszą być traktowani tak samo jak obywatele danego państwa bez jakiejkolwiek dyskryminacji w zakresie wynagrodzenia i innych warunków pracy. Mają prawo nie tylko przyjmować oferty pracy, ale również aktywnie poszukiwać pracy w innym państwie członkowskim. Mogą zawierać umowy o pracę oraz korzystać z pomocy urzędów pracy w państwie pobytu. Korzyści ze swobodnego przepływu osób odnosi również najbliższa osoba.

Realizacja swobody przepływu osób wymaga określonych gwarancji. Odnoszą się one do:

1. praw wyborczych,

2. dostępu do rynku pracy,

3. uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych, koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Warunki ,,swobodnego wjazdu'' na terytorium państw członkowskich UE:

Ustawa o zasadach i warunkach wjazdu i pobytu obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej oraz członków ich rodzin na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej definiuje m.in.: pojęcie "obywatela UE", które oznacza cudzoziemca:

• obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej,

• obywatela państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym,

• obywatela Konfederacji Szwajcarskiej.

Pojęcie ,,członka rodziny", które oznacza cudzoziemca będącego lub nie będącego obywatelem UE:

• małżonka obywatela UE,

• bezpośredniego zstępnego obywatela UE lub jego małżonka, w wieku do 21 lat lub pozostającego na utrzymaniu obywatela UE lub jego małżonka,

• bezpośredniego wstępnego obywatela UE lub jego małżonka, pozostającego na utrzymaniu obywatela UE lub jego małżonka.

Obywatel UE może wjechać i przebywać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do 3 miesięcy na podstawie ważnego dokumentu podróży lub innego ważnego dokumentu potwierdzającego jego tożsamość i obywatelstwo.

Członek rodziny niebędący obywatelem UE może wjechać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie ważnego dokumentu podróży oraz wizy. Z tym, że obowiązek posiadania wizy nie dotyczy:

1. obywatela państwa, wobec którego stosuje się częściowe lub całkowite zniesienie obowiązku wizowego, zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 z dnia 15 marca 2001 r. wymieniającym państwa trzecie, których obywatele muszą posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych, oraz te, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu (Dz.Urz. WE L 81 z 21.03.2001, str. 1) zmienionym rozporządzeniem Rady (WE) nr 2414/2001 z dnia 7 grudnia 2001 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 539/2001 (Dz.Urz. WE L 327 z 12.12.2001, str. 1) oraz rozporządzeniem Rady (WE) nr 453/2003 z dnia 6 marca 2003 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 539/2001 (Dz.Urz. UE L 69 z 13.03.2003, str. 10);

2. członka rodziny niebędącego obywatelem UE, posiadającego wydany przez inne państwo członkowskie ważny dokument odpowiadający karcie pobytu członka rodziny obywatela UE lub karcie stałego pobytu członka rodziny obywatela UE, o których mowa w art. 30 i 54, lub ważną kartę pobytu, wydaną na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach.";

Wniosek o wydanie wizy wjazdowej w celu przebywania lub dołączenia do obywatela UE członek jego rodziny niebędący obywatelem UE składa do konsula lub komendanta placówki Straży Granicznej.

Wizę wydaje lub odmawia jej wydania konsul lub komendant placówki Straży Granicznej niezwłocznie po złożeniu wniosku, zapewniając członkowi rodziny wszelkie dopuszczalne przez przepisy prawa ułatwienia w uzyskaniu wizy.